Tập huấn quản lý sức khỏe đất cho cán bộ khuyến nông và nông dân mục tiêu tại Thành phố Hồ Chí Minh

    Dự án “Hỗ trợ xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động về sức khỏe đất quốc gia” do Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) tài trợ, đồng thực hiện, được phê duyệt tại Quyết định số 605/QĐ-BNN- HTQT ngày 27/2/2024; Viện Thổ nhưỡng Nông hóa và Viện Kinh tế và Thể chế nông nghiệp được giao nhiệm vụ “Tổ chức các lớp tập huấn ToT” (“Training of Trainers”, nghĩa là “Tập huấn cho người huấn luyện”) về quản lý sức khỏe đất cho cán bộ khuyến nông”. Đây là nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ khuyến nông, góp phần thúc đẩy thực hành canh tác bền vững, cải thiện sức khỏe đất, tăng năng suất cây trồng và hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững,… Với nhiệm vụ đó, ngày 13/9/2025 Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, Viện Kinh tế và Thể chế nông nghiệp đã phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) tổ chức lớp tập huấn “Về quản lý sức khỏe đất cho nông dân mục tiêu” tại Nhà khách Người Có công, phường ĐaKao, TP.HCM.

    Học viên tham gia lớp học gồm 30 nông dân tiêu biểu đến từ các tỉnh, thành gồm; TP.HCM, An Giang, Đồng Nai, Vĩnh Long, Cần Thơ (gồm Hậu Giang và Sóc Trăng cũ), Tây Ninh (gồm Long An cũ). Báo cáo viên lớp tập huấn là Thạc sĩ Trương Bùi Nguyệt Hảo, cán bộ Trung tâm Khuyến nông TP.HCM.

    Phát biểu khai mạc lớp học, PGS, TS. Trần Minh Tiến – Viện trưởng Viện Thổ nhưỡng Nông hóa cho biết, sau khi tham gia lớp tập huấn, các học viên sẽ là những “hạt nhân” tiêu biểu để tuyên truyền đến nông dân hiểu rõ hơn về các biện pháp canh tác đất, bảo vệ sức khỏe đất. Vì đất không chỉ là nền tảng cho sản xuất nông nghiệp, mà còn là điểm xuất phát của một chuỗi tác động liên hoàn đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.

    Theo định nghĩa của Ban Kỹ thuật Liên chính phủ, Đất (ITPS) là “khả năng của đất trong việc duy trì năng suất, đa dạng sinh học và các dịch vụ môi trường của hệ sinh thái trên cạn”. Đất không chỉ là yếu tố quyết định đến năng suất cây trồng mà còn liên quan mật thiết đến chất lượng nông sản, sức khỏe vật nuôi và con người. Nhất là với Việt Nam chúng ta, là một trong những quốc gia được xếp vào loại khan hiếm đất và chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu; những thay đổi về nhiệt độ, lượng mưa, các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, nắng nóng, cùng với nước biển dâng đã làm gia tăng diện tích đất bị xâm nhập mặn, khô hạn, hoang mạc hóa, ngập úng, xói mòn, rửa trôi, sạt lở,… Theo Trung tâm kiểm nghiệm, giám định và quan trắc (Eurofins) định nghĩa: “Sức khỏe đất là trạng thái tối ưu của các chức năng sinh học, vật lý và hóa học của đất. Điều này có nghĩa là sức khoẻ của đất có thể duy trì năng suất thực vật và động vật cũng như đa dạng sinh học trong đất, duy trì hoặc nâng cao chất lượng nước và không khí, đồng thời hỗ trợ sức khỏe của con người và vật nuôi”

    Với tầm quan trọng của đất và sức khỏe đất như trên, báo cáo viên đã truyền đạt đến học viên những nội dung liên quan đến biện pháp canh tác góp phần bảo vệ sức khỏe đất, trong đó gồm các khái niệm về sức khỏe đất, tầm quan trọng của sức khỏe đất, yếu tố đánh giá sức khỏe đất và biện pháp canh tác bảo vệ sức khỏe đất. Ngoài ra, báo cáo viên đã giới thiệu đến học viên về cách xác định đánh giá sức khỏe đất thông qua các hình thức như quan sát trực quan (sự hiện diện của giun đất và các sinh vật khác; sự phát triển của cây trồng; kiểm tra độ pH; kiểm tra khả năng thoát nước; kiểm tra độ ẩm, độ xốp,…), kiểm tra tại phòng thí nghiệm thông qua các đánh giá đặc tính vật lý, hóa học và sinh học,… Trên cơ sở đó, có những biện pháp canh tác bảo vệ sức khỏe đất phù hợp như: làm đất, bón phân hữu cơ, phân vô cơ, tưới tiêu, che phủ và áp dụng các canh tác trong nông nghiệp hữu cơ,…

    Trong phần thảo luận, các học viên tập trung trao đổi, bàn luận về thực trạng sức khỏe đất và tác động của việc suy giảm sức khỏe đất đến môi trường; cách xử lý đất khi đã bón phân hóa học và muốn cải tạo để thực hiện canh tác hữu cơ, nhằm bảo vệ sức khỏe đất,…. Thay mặt Ban tổ chức lớp học, TS. Dương Kim Hà, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông TP.HCM đã trao đổi, tư vấn, đưa ra các biện pháp phù hợp với từng ý kiến của học viên trong việc canh tác theo phương pháp hữu cơ, góp phần bảo vệ sức khỏe đất và thúc đẩy nền nông nghiệp phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng như hiện nay.

    Sau phần lý thuyết và thảo luận, Ban Tổ chức lớp đã đưa các học viên tham quan thực tế với mô hình áp dụng các biện pháp bảo vệ đất tại Trại sản xuất giống cây trồng thuộc Trung tâm Khuyến nông Thành phố (tại xã Tân Vĩnh Lộc, TP.HCM). Mô hình được áp dụng theo phương thức sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, sử dụng chất thải của Trại bò 200 con, nuôi theo công nghệ Israel bón phân cho vườn cây ăn trái hữu cơ (phân bò bón

 cho đất, nước tiểu bò thải ra đồng cỏ, để cỏ mọc tự nhiên). Đồng thời, vườn cây ăn trái sử dụng bạt lót gốc, đây là một giải pháp hiệu quả để hạn chế cỏ dại, giữ ẩm, bảo vệ đất và tiết kiệm công chăm sóc, giúp cây phát triển tốt; phương pháp này còn ngăn chặn cỏ quang hợp bằng cách chặn ánh sáng, đồng thời giảm bốc hơi nước và xói mòn đất.

    Kết thúc lớp tập huấn, các học viên được Ban tổ chức trao chứng nhận đã hoàn thành chương trình lớp học và trở thành những nhân tố nòng cốt trong việc truyền tải thông tin, kiến thức bảo vệ sức khỏe đất đến với nhiều nông dân sản xuất nông nghiệp trên các tỉnh, thành nói trên. Qua đó, sẽ có nhiều nông dân nhận thức sâu hơn về tầm quan trọng của sức khỏe đất, có cách áp dụng các biện pháp canh tác đất hiệu quả; đảm bảo công tác quản lý sức khỏe đất, góp phần vào mục tiêu sản xuất nông nghiệp bền vững, thân thiện với môi trường và ứng phó tốt với biến đổi khí hậu, thực hiện đúng theo mục tiêu của Dự án “Hỗ trợ xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động về sức khỏe đất quốc gia” đã đề ra.

M.Hiếu