Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng đô thị thông minh trên nền tảng chuyển đổi số

Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng đô thị thông minh trên nền tảng chuyển đổi số

MAI THỊ HƯƠNG GIANG

     Tập trung xây dựng đô thị thông minh trên nền tảng chuyển đổi số, Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Chương trình chuyển đổi số với lộ trình cụ thể nhằm thực hiện nhanh và hiệu quả, xây dựng Thành phố trở thành đô thị thông minh hướng đến nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, vì mục tiêu phát triển bền vững.

      Xây dựng đô thị thông minh là xu thế tất yếu

     Cùng với chuyển đổi số, xây dựng và phát triển đô thị thông minh đang trở thành xu hướng phát triển mới của các đô thị trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Các tiện ích thông minh giúp các đô thị tối ưu hóa các nguồn lực, phát triển bền vững, đem lại sự an toàn, tiện lợi cho người dân và phát triển kinh tế – xã hội. Những năm gần đây, xu hướng phát triển đô thị thông minh đang là chủ đề nóng và nhận được sự quan tâm, đầu tư của nhiều quốc gia trong khu vực. Chính phủ các nước ASEAN cũng đã thành lập Mạng lưới đô thị thông minh (ASEAN Smart Cities Network-ASCN) với sự tham gia của 26 thành phố trong khu vực. Theo bảng xếp hạng Chỉ số thành phố thông minh của 118 thành phố trên thế giới do Trường Kinh doanh Viện Quản lý phát triển (IMD) Thụy sĩ và Đại học Công nghệ và thiết kế Xin-ga-po công bố tháng 11-2021, Xin-ga-po tiếp tục đứng đầu danh sách thành phố thông minh nhất thế giới năm thứ ba liên tiếp, vượt qua rất nhiều thành phố của châu Âu, như Zurich, Geneve và Lausanne (Thụy Sĩ), Osla (Na Uy), Helsinki (Phần Lan), Copenhagen (Đan Mạch) hay Bilbao (Tây Ban Nha). Tại Hàn Quốc, xây dựng các thành phố thông minh là một phần chiến lược trong chính sách kinh tế quốc gia của Chính phủ trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Còn ở I-xra-en, chính quyền đô thị thông minh có đặc điểm là cơ cấu gọn, lãnh đạo trực tiếp, ít cấp trung gian, – hoạt động hiệu quả, áp dụng tự động hóa và cơ sở dữ liệu đầy đủ, đặc biệt là hệ thống 1 thông tin dữ liệu về công dân^(1).

    Ở Việt Nam, ngày 1-8-2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg, “Phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai doạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030″. Ngày 27-9-2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 52/NQ/TW, “Về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”. Nghị quyết xác định xây dựng đô thị thông minh là một trong 3 nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam khi tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư bên cạnh phát triển kinh tế số và xây dựng chính phủ điện tử, tiến tới chính phủ số.

    Ngày 24-1-2022, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 06-NQ/TW, “Về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045″. Nghị quyết có ý nghĩa và vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế – xã hội của đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết đề ra mục tiêu tổng quát phát triển đô thị bền vững theo mạng lưới, hình thành một số đô thị, chuỗi đô thị động lực thông minh kết nối với khu vực và thế giới(2), đồng thời nhấn mạnh nhiệm vụ xây dựng và thực hiện đồng bộ các cơ chế, chính sách để phát triển Thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các thành phố trực thuộc Trung ương, các đô thị trung tâm vùng trở thành các đô thị hiện đại, thông minh, dẫn dắt và tạo hiệu ứng lan tỏa, liên kết vùng đô thị(3); xây dựng, thúc đẩy đầu tư phát triển hạ tầng số đồng bộ tại các đô thị tương đương với các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới; tích hợp hệ thống đo lường, cảm biến, các hệ thống dữ liệu, khai thác hiệu quả các nền tảng và ứng dụng công nghệ số vào các hạ tầng thiết yếu tại đô thị; thúc đẩy mô hình quản lý thông minh trong vận hành, quản lý và khai thác hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị. Cấu trúc lại hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông; hình thành một số nền tảng số dùng chung cho các đô thị, vùng đô thị”.

    Ngày 26-4-2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 02/CT-TTg “Về phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia”. Đến nay, 54/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương triển khai xây dựng và phát triển đô thị thông minh, trong đó có Thành phố Hồ Chí Minh.

    Thành phố Hồ Chí Minh có mật độ dân cư đông và là đầu tàu kinh tế, khoa học – công nghệ của cả nước. Nhờ điều kiện địa lý tự nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh là đầu mối giao thông quan trọng của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Hiện tại, Thành phố Hồ Chí Minh đã và đang tạo ra những = tiền đề để xây dựng đô thị thông minh, như không gian đô thị ngày càng được mở rộng;  hạ tầng đô thị phát triển nhanh, môi trường – đô thị được cải thiện đáng kể; công tác quản lý đô thị từng bước đi vào nền nếp và ngày – càng hiệu quả nhờ ứng dụng khoa học – kỹ , thuật và công nghệ thông tin.

    Ngày 23-11-2017, Ủy ban nhân dân – Thành phố Hồ Chí Minh đã phê duyệt Đề 3 án “Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở n thành đô thị thông minh giai đoạn 2017 -2020, tầm nhìn đến năm 2025”. Đây là một mô đề án rất quan trọng, tập trung vào 4 trụ cột: Kho dữ liệu dùng chung và hệ sinh thái dữ liệu mở; Trung tâm điều hành đô thị thông minh; Trung tâm mô phỏng dự báo kinh tế – xã hội và Trung tâm an toàn thông tin Thành phố Hồ Chí Minh. Việc triển khai xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh giúp Thành phố giải quyết những thách thức của quá trình đô thị hóa và hỗ trợ cho việc thực hiện các chương trình đột phá, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, khuyến khích nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp; hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo; thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo xuất phát điểm thuận lợi triển khai các chương trình đột phá cho các giai đoạn tiếp theo.

    Sau gần 5 năm triển khai Đề án, Thành phố Hồ Chí Minh bước đầu đã đạt được một số kết quả tích cực, như việc triển khai điều chỉnh mức thu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp đã khuyến khích các cơ sở sản xuất tiết kiệm hơn nữa việc sử dụng nước sạch, tái sử dụng nước nhằm giảm lượng nước thải ra môi trường; tỉnh hình trật tự, an toàn giao thông trên 23 tuyến đường thu phí sử dụng tạm thời lòng đường để đỗ xe ô tô đã có nhiều chuyển biến tích cực, lòng đường, vỉa hè trở nên thông thoáng hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho người đi bộ; tiến độ thực hiện các dự án nhóm A và các dự án có chuyển mục đích sử dụng đất lúa trên 10 héc-ta được đẩy nhanh hơn, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án trọng điểm của Thành phố Hồ Chí Minh, các dự án chỉnh trang, phát triển đô thị, xây dựng bộ mặt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh ngày càng khang trang; chính sách chỉ thu nhập tăng thêm đã khuyến khích, nâng cao hiệu quả làm việc của cán bộ, công chức, viên chức; thu hút được đông đảo chuyên gia, nhà khoa học, nhân tài tham gia đóng góp cho sự phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh…

    Thúc đẩy xây dựng, phát triển đô thị thông minh trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu của Thành phố kết nối chính thức nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia. Ngày 28-2-2022, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Kế hoạch triển khai Chương trình “Chuyển đổi số của Thành phố Hồ Chí Minh” và Đề án “Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh” năm 2022. Hiện nay, hơn 900 đơn vị trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đã liên thông văn bản điện tử thông qua nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu. Các lĩnh vực giao thông, y tế, giáo dục – đào tạo, môi trường, quy hoạch đô thị, an ninh, trật tự cũng triển khai nhiều ứng dụng phục vụ chuyên môn và cung cấp dịch vụ cho người dân. Năm 2022, ngành thông tin và truyền thông được kỳ vọng tiếp tục phát triển nhanh, mạnh để thúc đẩy chuyển đổi số trong kiểm soát dịch bệnh COVID-19, phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao chất lượng hoạt động chính quyền đô thị, tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, khó khăn của người dân và doanh nghiệp, khơi thông, phát huy nguồn lực xã hội để phát triển Thành phố. Cụ thể, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai Hệ thống An toàn COVID-19 áp dụng mã QR; xây dựng Cổng thông tin COVID-19 và hệ thống bản đồ số COVID-19 phục vụ cộng đồng theo dõi trực quan thông tin dịch tễ; thiết lập, vận hành, triển khai kết nối Hội nghị trực tuyến phục vụ công tác chỉ đạo điều hành phòng, chống dịch bệnh COVID-19. Nổi bật là – Tổng đài 1022 của Thành phố Hồ Chí Minh trong thời điểm chống dịch được mở rộng 7 kênh, bao gồm các kênh tư vấn chăm sóc sức khỏe cho người dân phòng, chống dịch bệnh COVID-19 và các kênh tiếp nhận phản ánh liên quan phòng, chống dịch. Hệ thống tổng đài của Trung tâm cấp cứu 115 được mở rộng, đáp ứng kịp thời nhu cầu hỗ trợ cấp cứu trong tình hình dịch căng thẳng. Các kênh này tiếp nhận hơn 80.000 cuộc gọi/ngày; tỷ lệ đáp ứng trên khoảng 70%…

   Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành Chương trình chuyển đổi số với những lộ trình cụ thể nhằm chuyển dần chính quyền điện tử sang chính quyền số để phù hợp với vai trò của chính quyền quản lý đô thị thông mình. Nhiều công nghệ đã và đang được triển khai, hướng tới mục tiêu ngày càng phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp. Trong chương trình chuyển đổi số, xây dựng đô thị thông minh, Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu của Thành phố kết nối chính thức nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu về Kho dữ liệu dùng chung. Hiện nay, hơn 900 đơn vị trên địa bàn thành phố đã liên thông văn bản điện tử thông qua nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu. Trong số đó, ngành giao thông vận tải đang ứng dụng nhiều công nghệ trong giải quyết các vấn đề quản lý, nhất là sử dụng camera để giám sát vi phạm giao thông; điều khiển hệ thống tín hiệu giao thông; giảm ùn tắc giao thông…

    Trong Bảng xếp hạng chỉ số sẵn sàng cho ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin Việt Nam (Vietnam ICT Index) năm 2021 của Bộ Thông tin và Truyền thông, Thành phố Hồ Chí Minh từ vị trí thứ 7 lên vị trí thứ 5 trong số 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Nhiều chương trình đã được triển khai, như Chương trình “Chuyển đổi số của Thành phố Hồ Chí Minh”; Chương trình “Nghiên cứu và phát triển ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2020 – 2030”; “Chương trình hỗ trợ phát triển doanh nghiệp và sản phẩm Công nghệ thông tin – Truyền thông giai đoạn 2020 – 2030″; Chương trình “Nghiễn cứu và phát triển ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2020 – 2030″; Đề án “Phát triển hạ tầng viễn thông và kế hoạch phát triển hạ tầng số Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2020 – 2030”… Ngày 30-12-2022, Nghị quyết số 31-NQ/TW, của Bộ Chính trị “Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045″ xác định mục tiêu đến năm 2030, Thành phố Hồ Chí Minh – trở thành đầu tàu về kinh tế số, xã hội số, trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại, văn – hóa – giáo dục, khoa học – công nghệ… Trong đó, kinh tế số đóng góp 40% vào GRDP. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số ở Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn chậm, thiếu chủ động, hạ tầng thông tin phục vụ quá trình chuyển – đổi số còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp bị động, năng lực tiếp nhận ứng dụng phát triển công nghệ hiện đại còn thấp. Kinh tế số quy mô còn nhỏ, việc đấu tranh với tội phạm mạng còn nhiều thách thức và nguồn nhân lực phục vụ cho quá trình chuyển đổi số chưa đáp ứng được yêu cầu.

    Một số giải pháp cần triển khai thực hiện trong thời gian tới

    Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là cuộc cách mạng về thông minh hóa, theo đó máy móc sẽ tự làm việc trí óc thay cho con người. Thông qua các công nghệ, như internet vạn vật, trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, thực tế ảo tăng cường, mạng xã hội, điện toán đám mây, di động, phân tích dữ liệu lớn,… để chuyển hóa toàn bộ thế giới thực thành thế giới số. Chuyển đổi số là quá trình cấu trúc lại toàn diện trên cơ sở tích hợp công nghệ số phù hợp nhằm mục tiêu trở nên thông minh, nghĩa là hiệu quả hơn và có khả năng thích ứng cao hơn với bối cảnh thay đổi nhanh trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, là quá trình tự thay đổi để thích ứng với tương lai số. Việc Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng và phát triển đô thị thông minh sẽ góp phần đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo; nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh cho kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế. Đề án “Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh” được triển khai theo ba giai đoạn:

    Giai đoạn 1 (2017 – 2020) xây dựng nền tảng công nghệ cho đô thị thông minh, trong đó tập trung vào hạ tầng điện toán đám mây, trung tâm dữ liệu dự phòng, nền tảng dữ liệumở, nền tảng phân tích dữ liệu lớn, kho dữ liệu dùng chung, trung tâm điều hành thông minh với các nền tảng dịch vụ công dân và trung tâm giám sát an ninh thông tin có thể được tích hợp; triển khai một số giải pháp thông minh đáp ứng nhu cầu cấp thiết hiện nay của Thành phố theo các chương trình đột phá để sớm mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, bao gồm chính quyền số, giao thông, môi trường, chống ngập, an ninh, trật tự, y tế và sức khỏe người dân…

    Giai đoạn 2 (2021 – 2025) tập trung các giải pháp thông minh trong các lĩnh vực chuyên ngành một cách đồng bộ, giúp giải quyết các vấn đề quan trọng của Thành phố trong nhiều lĩnh vực; các giải pháp thông minh chuyên ngành đã khởi động từ giai đoạn 1 cần tiếp tục được mở rộng, cùng với việc cập nhật dữ liệu…

    Giai đoạn 3 (sau năm 2025) tiếp tục đặt ra những mục tiêu, nhiệm vụ cho giai đoạn sau 2025 hướng đến tầm nhìn dài hạn hơn; nền tảng công nghệ sẽ tiếp tục được củng cố để nâng cao năng lực xử lý, lưu trữ, mức độ an toàn, bảo mật; các giải pháp thông minh được nâng cấp theo hướng ngày càng thông minh hơn và mở rộng ra các lĩnh vực khác của đời sống.

    Ngoài ra, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ triển khai đầu tư hoàn thiện 4 trung tâm của Đề án đô thị thông minh, bao gồm kho dữ liệu dùng chung và phát triển Hệ sinh thái dữ liệu mở cho Thành phố; Trung tâm điều hành đô thị thông minh của Thành phố; Trung tâm mô phỏng dự báo kinh tế – xã hội; Trung tâm an toàn thông tin Thành phố và triển khai xây dựng chính quyền điện tử, chuyển dần chính quyền điện tử sang chính quyền số thực hiện chính quyền quản lý đô thị thông minh.

    Thành phố Hồ Chí Minh đã và đang tập trung chuyển đổi số trong một số ngành, lĩnh vực, như y tế, giáo dục, giao thông vận tải, tài chính – ngân hàng, du lịch, nông nghiệp, logistics, môi trường, năng lượng… Trên cơ sở các dữ liệu của các ngành nêu trên, Thành phố từng bước triển khai xây dựng kho dữ liệu dùng chung và hệ sinh thái dữ liệu mở tích hợp được cơ sở dữ liệu văn bản điện tử, một cửa điện tử, khiếu nại, tố cáo, đường dây nóng, đăng ký doanh nghiệp, đầu tư nước ngoài, dự án đầu tư công, địa chính, cơ sở khám, chữa bệnh, chứng chỉ hành nghề, cơ sở giáo dục, dịch vụ giáo dục,… tại cổng dữ liệu Thành phố https://data.hochiminhcity. gov.vn. Qua đó, diện mạo đô thị thông minh dần hình thành và ngày một rõ nét trong toàn thành phố. Việc xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh được xem như một đòn bẩy để Thành phố tăng trưởng vượt bậc so với phương pháp tăng trưởng truyền thống – chủ yếu dựa vào vốn và lao động. Điều này được kỳ vọng như một làn gió mới để thu hút đầu tư, tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế.

    Trong giai đoạn từ nay đến sau năm 2025, để xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh, cần triển khai một số giải pháp sau:

    Một là, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ đáp ứng đủ nhu cầu phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là hạ tầng giao thông phải đi trước một bước thì nền kinh tế mới có điều kiện để tăng trưởng nhanh, ổn định và bền vững.

    Hai là, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng thông tin hoàn thiện, đủ mạnh và phủ sóng toàn thành phố, thực hiện đúng tinh thần kết nối mọi lúc, mọi nơi. Tăng cường những tiện ích mà người dân thụ hưởng trong đô thị thông minh. Hình thành nguồn dữ liệu thông minh, hệ thống kiểm soát, giao diện; tạo lập tỉnh sẵn sàng và có thể truy cập của hệ thống, trang bị công nghệ điện toán thông minh, mạng kết nối; thực hiện cảnh báo theo thời gian thực và phân tích dữ liệu nâng cao. Trên cơ sở sự hỗ trợ của công nghệ, xây dựng chính quyền thông minh minh bạch, kết nối và linh hoạt.

    Ba là, xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu công mở, sẵn sàng phục vụ cho các yêu cầu truy cập và sử dụng của các tổ chức, các tầng lớp dân cư. Việc xây dựng các cổng thông tin mở không chỉ phục vụ cho các giao dịch thường ngày, mà còn thể hiện tỉnh thần của một đô thị thông minh hướng đến cộng đồng, tạo điều kiện cho cộng đồng tham gia vào việc phát triển thành phố tử việc nghiên cứu hệ thống dữ liệu công của chính quyền.

    Bốn là, lấy người dân làm trung tâm, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Người dân có thể tham gia giám sát, quản lý và xây dựng thành phố. Lấy sự phản hồi của người dân làm thước đo hoạt động của bộ máy chính quyền. Tập trung xây dựng chính quyền điện tử, kết nối chia sẻ thông tin, tăng cường sự tương tác giữa chính quyền với người dân, cung cấp các tiện ích phục vụ người dân. Hình thành một cộng đồng cư dân thông minh, có kiến thức và kỹ năng số, có thể dễ dàng truy cập và sử dụng tiện ích của hệ thống. Đồng thời, tuyên truyền rộng rãi để người dân thấy được vai trò và tầm quan trọng của việc xây dựng, phát triển đô thị thông minh. Từ đó, huy động sức mạnh toàn dân trong thực hiện đồng bộ các giải pháp để đạt mục tiêu đề ra.

Theo Tạp chí Cộng sản – Số 1.032 (2-2024, trang 98-103)